پلانەکەی ترەمپ بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە بڵاوکرایەوە

کۆشکی سپی پلانی ترەمپی بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە بڵاوکردەوە. بەگوێرەی پلانەکە غەززە دەبێتە ناوچەیەکی "بێ تیرۆر بۆ ئەوەی هەڕەشە بۆ سەر دراوسێکانی دروست نەکات" و بۆ سوودی خەڵکەکەی کەرتەکە نۆژەن دەکرێتەوە.
 
بەگوێرەی پلانەکە، ئەگەر هەردوو لایەن رەزامەندی لەسەر پێشنیازەکە دەرببڕن، جەنگەکە دەستبەجێ کۆتایی دێت. 
 
دەقی پلانەکەی ئەمریکا بۆ کۆتاییهێنان بە جەنگی غەززە:
 
غەززە دەبێتە ناوچەیەکی بێ تیرۆر کە هەڕەشە بۆ سەر دراوسێکانی دروست نەکات.
 
غەززە بۆ سوودی خەڵکی غەززە، کە بەشی خۆیان زۆریان ئازار کێشاوە، دووبارە ئاوەدان دەکرێتەوە.
 
ئەگەر هەردوو لایەن ڕەزامەندی لەسەر ئەم پێشنیارە دەرببڕن، جەنگەکە دەستبەجێ کۆتایی دێت. هێزەکانی ئیسرائیل بۆ هێڵە ڕێککەوتووەکە دەکشێنەوە بۆ ئەوەی خۆیان بۆ ئازادکردنی بارمتەکان ئامادە بکەن. لەم ماوەیەدا، سەرجەم ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان، لەوانەش بۆمبارانی ئاسمانی و تۆپباران، ڕادەگیرێن و هێڵەکانی شەڕ جێگیر دەبن تاوەکو مەرجەکان بۆ کشانەوەی تەواو و قۆناغبەندی جێبەجێ دەکرێن.
 
لە ماوەی 72 کاتژمێردا دوای ڕەزامەندی گشتی ئیسرائیل لەسەر ئەم ڕێککەوتنە، سەرجەم بارمتەکان، زیندوو و مردوو، دەگەڕێنرێنەوە.
 
دوای ئازادکردنی هەموو بارمتەکان، ئیسرائیل 250 زیندانی حوکمی هەتاهەتایی و 1700 غەززەیی کە دوای 7ی ئۆکتۆبەری 2023 دەستگیرکراون، لەوانەش هەموو ژن و منداڵانی دەستگیرکراو لەو چوارچێوەیەدا، ئازاد دەکات. لە بەرامبەر هەر بارمتەیەکی ئیسرائیلی کە تەرمەکەی دەگەڕێنرێتەوە، ئیسرائیل تەرمی 15 غەززەیی کۆچکردوو ئازاد دەکات.
 
دوای گەڕاندنەوەی هەموو بارمتەکان، ئەو ئەندامانەی حەماس کە پابەند دەبن بە پێکەوەژیانی ئاشتییانە و چەکەکانیان دادەنێن، لێخۆشبوونی گشتییان پێدەدرێت. ئەو ئەندامانەی حەماس کە دەیانەوێت غەززە بەجێبهێڵن، ڕێگەی سەلامەتیان بۆ دابین دەکرێت بۆ وڵاتانی وەرگر.
 
بە ڕەزامەندبوون لەسەر ئەم ڕێککەوتنە، یارمەتی تەواو دەستبەجێ ڕەوانەی کەرتی غەززە دەکرێت. لانی کەم، بڕی یارمەتییەکان وەک ئەوەی لە ڕێککەوتنی 19ی کانوونی دووەمی 2025 سەبارەت بە یارمەتی مرۆیی هاتووە، دەبێت، لەوانەش نۆژەنکردنەوەی ژێرخانی (ئاو، کارەبا، ئاوەڕۆ)، نۆژەنکردنەوەی نەخۆشخانە و فڕنەکان و هاتنی ئامێری پێویست بۆ لابردنی پاشماوەکان و کردنەوەی ڕێگاوبانەکان.
 
هاتنی کاڵا و یارمەتی بۆ کەرتی غەززە بەبێ دەستتێوەردان لەلایەن هەردوو لایەنەوە لە ڕێگەی نەتەوە یەکگرتووەکان و دەزگاکانی، و مانگی سووری عەرەبی، لەگەڵ دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی دیکە کە بە هیچ شێوەیەک پەیوەندییان بە هیچ کام لە لایەنەکانەوە نییە، بەڕێوە دەچێت. کردنەوەی دەروازەی ڕەفە لە هەردوو ئاراستەدا بەپێی هەمان ئەو میکانیزمە دەبێت کە لەسەر بنەمای ڕێککەوتنی 19ی کانوونی دووەمی 2025 جێبەجێکراوە.
 
غەززە لە ژێر حوکمڕانییەکی گواستنەوەی کاتیی لیژنەیەکی تەکنۆکراتی و نا-سیاسی فەلەستینی دەبێت، کە بەرپرسیار دەبێت لە بەڕێوەبردنی ڕۆژانەی خزمەتگوزارییە گشتی و شارەوانییەکان بۆ خەڵکی غەززە. ئەم لیژنەیە لە فەلەستینییە شایستەکان و شارەزایانی نێودەوڵەتی پێکدێت، بە چاودێری و سەرپەرشتی دەزگایەکی گواستنەوەی نێودەوڵەتیی نوێ بە ناوی "ئەنجومەنی ئاشتی"، کە دۆناڵد ج. ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، سەرۆکایەتی دەکات، و ئەندامان و سەرۆک دەوڵەتانی دیکەش کە ڕادەگەیەنرێن، لەنێویاندا تۆنی بلێر، سەرۆک وەزیرانی پێشوو. ئەم دەزگایە چوارچێوە دادەنێت و کاروباری دارایی بۆ ئاوەدانکردنەوەی غەززە بەڕێوە دەبات تاوەکو دەسەڵاتی فەلەستین پرۆگرامی چاکسازییەکەی تەواو دەکات، وەک لە پێشنیارە جۆراوجۆرەکاندا باسکراوە، لەوانەش پلانی ئاشتی سەرۆک ترەمپ لە ساڵی 2020 و پێشنیاری سعوودی-فەرەنسی، و دەتوانێت بە شێوەیەکی پارێزراو و کاریگەر کۆنترۆڵی غەززە بگرێتەوە. ئەم دەزگایە داوای باشترین ستانداردە نێودەوڵەتییەکان دەکات بۆ دروستکردنی حوکمڕانییەکی مۆدێرن و کارا کە خزمەت بە خەڵکی غەززە بکات و گونجاو بێت بۆ ڕاکێشانی وەبەرهێنان.
 
پلانێکی گەشەپێدانی ئابووری ترەمپ بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی غەززە دروست دەکرێت بە کۆکردنەوەی لیژنەیەک لە شارەزایان کە یارمەتیدەر بوون لە دروستکردنی هەندێک لە شارە پێشکەوتووە مۆدێرنەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. زۆر پێشنیاری وەبەرهێنانی بیرلێکراو و بیرۆکەی گەشەپێدانی سەرنجڕاکێش لەلایەن گرووپە نێودەوڵەتییە خێرخوازەکانەوە ئامادە کراون، و تاوتوێ دەکرێن بۆ کۆکردنەوەی چوارچێوەکانی ئاسایش و حوکمڕانی بۆ ڕاکێشان و ئاسانکاری ئەم وەبەرهێنانانە کە هەلی کار، دەرفەت و هیوایەک بۆ غەززەی داهاتوو دروست دەکەن.
 
ناوچەیەکی ئابووری تایبەت دادەمەزرێت بە تاریفی گونجاو و ڕێژەی دەستڕاگەیشتن کە لەگەڵ وڵاتانی بەشداربوودا گفتوگۆی لەسەر دەکرێت.
 
هیچ کەسێک ناچار ناکرێت غەززە بەجێبهێڵێت، و ئەوانەی کە دەیانەوێت بڕۆن، ئازاد دەبن لەوە و ئازادیش دەبن لە گەڕانەوە. هانی خەڵک دەدەین بمێننەوە و دەرفەتی بنیاتنانی غەززەیەکی باشتر بەوان دەدەین.
 
حەماس و لایەنەکانی دیکە ڕەزامەند دەبن بەوەی هیچ ڕۆڵێکیان لە حوکمڕانی غەززەدا نەبێت، نە بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ، نە ناراستەوخۆ، نە بە هیچ شێوەیەک. سەرجەم ژێرخانی سەربازی، تیرۆر و هێرشبەرانە، لەوانەش تونێل و شوێنی بەرهەمهێنانی چەک، وێران دەکرێن و دووبارە بنیات نانرێنەوە. پرۆسەیەکی چەکداماڵینی غەززە لەژێر چاودێری چاودێرانی سەربەخۆدا دەبێت، کە دانانی چەکەکان بۆ هەمیشە لە بەکارنەهاتن لە ڕێگەی پرۆسەیەکی ڕێککەوتووی چەکداماڵین، و پشتگیریکردن بە پرۆگرامێکی کڕینەوە و یەکخستنەوەی نێودەوڵەتی کە هەمووی لەلایەن چاودێرانی سەربەخۆوە پشتڕاست دەکرێتەوە. غەززەی نوێ بە تەواوی پابەند دەبێت بە بنیاتنانی ئابوورییەکی گەشەسەندوو و پێکەوەژیانی ئاشتییانە لەگەڵ دراوسێکانی.
 
لایەنە هەرێمییەکان گەرەنتی دابین دەکەن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە حەماس و لایەنەکانی دیکە پابەندی ئەرکەکانیان دەبن و غەززەی نوێ هیچ هەڕەشەیەک بۆ سەر دراوسێکانی یان خەڵکەکەی دروست ناکات.
 
ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەگەڵ هاوبەشە عەرەبی و نێودەوڵەتییەکان کار دەکات بۆ دروستکردنی هێزێکی کاتیی سەقامگیری نێودەوڵەتی (ISF) بۆ جێگیرکردنی دەستبەجێ لە غەززە. هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتی مەشقی هێزەکانی پۆلیسی فەلەستین لە غەززە دەکات و پاڵپشتییان دەکات، و ڕاوێژ بە ئوردن و میسر دەکات کە شارەزایی زۆریان لەم بوارەدا هەیە. ئەم هێزە چارەسەری ئاسایشی ناوخۆیی درێژخایەن دەبێت. هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتی لەگەڵ ئیسرائیل و میسر کار دەکات بۆ یارمەتیدانی پاراستنی ناوچە سنوورییەکان، لەگەڵ هێزە تازە ڕاهێنراوەکانی پۆلیسی فەلەستین. گرنگە ڕێگری بکرێت لە هاتنە ناوەوەی چەک بۆ غەززە و ئاسانکاری بکرێت بۆ هاتنی خێرا و سەلامەتی کاڵاکان بۆ ئاوەدانکردنەوە و بووژاندنەوەی غەززە. میکانیزمێکی ڕێکخستنی ناکۆکی لە نێوان لایەنەکاندا ڕێککەوتنی لەسەر دەکرێت.
 
ئیسرائیل غەززە داگیر ناکات یان لکاندنی پێوە ناکات. لەگەڵ دامەزراندنی کۆنترۆڵ و سەقامگیری لەلایەن هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتییەوە، هێزەکانی بەرگری ئیسرائیل (IDF) دەکشێنەوە بەپێی ستانداردەکان، قۆناغەکان و کاتەکانی پەیوەست بە چەکداماڵین کە لەنێوان هێزەکانی بەرگری ئیسرائیل، هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتی، گەرەنتیکەرەکان و ویلایەتە یەکگرتووەکاندا ڕێککەوتنی لەسەر دەکرێت، بە ئامانجی غەززەیەکی پارێزراو کە چیتر هەڕەشە بۆ سەر ئیسرائیل، میسر یان هاووڵاتییەکانی دروست نەکات. لە ڕووی کردارییەوە، هێزەکانی بەرگری ئیسرائیل بە شێوەیەکی قۆناغبەندی ئەو خاکی غەززەیە کە داگیری کردووە دەداتە دەست هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتی بەپێی ڕێککەوتنێک کە لەگەڵ دەسەڵاتی گواستنەوەدا دەیکەن تاوەکو بە تەواوی لە غەززە دەکشێنەوە، جگە لە مانەوەی هێزێکی پارێزەری ئاسایش کە دەمێنێتەوە تاوەکو غەززە بە تەواوی لە هەر هەڕەشەیەکی تیرۆریستی سەرلەنوێ پارێزراو دەبێت.
 
لە حاڵەتی دواخستن یان ڕەتکردنەوەی ئەم پێشنیارە لەلایەن حەماسەوە، ئەوەی لەسەرەوە باسکراوە، لەوانەش ئۆپەراسیۆنی یارمەتی فراوانکراو، لەو ناوچانەی داماڵراون لە تیرۆر کە لەلایەن هێزەکانی بەرگری ئیسرائیلەوە دراونەتە دەست هێزی سەقامگیری نێودەوڵەتی، بەڕێوە دەچێت.
 
پرۆسەیەکی دیالۆگی نێوان ئاینەکان دادەمەزرێت لەسەر بنەمای بەهاکانی لێبوردەیی و پێکەوەژیانی ئاشتییانە بۆ ئەوەی هەوڵ بدرێت هزری و گێڕانەوەکانی فەلەستینی و ئیسرائیلییەکان بگۆڕێت بە جەختکردنەوە لەسەر ئەو سوودانەی کە دەتوانرێت لە ئاشتییەوە بەدەست بێن.
 
لە کاتێکدا کە ئاوەدانکردنەوەی غەززە پێش دەکەوێت و پرۆگرامی چاکسازی دەسەڵاتی فەلەستین بە دڵسۆزییەوە جێبەجێ دەکرێت، لەوانەیە دۆخەکە بە تەواوی گونجاو بێت بۆ ڕێگایەکی باوەڕپێکراو بۆ چارەی خۆنووسینی فەلەستین و دەوڵەتبوون، کە وەک ئاواتی گەلی فەلەستین دانی پێدادەنێین.
 
ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دیالۆگێک لەنێوان ئیسرائیل و فەلەستینییەکاندا دادەمەزرێنێت بۆ ڕێککەوتن لەسەر ئاسۆی سیاسی بۆ پێکەوەژیانێکی ئاشتییانە و گەشەسەندوو.