هەڵەبجە ـ برینێک لەمێژودا کە نابێت هەرگیز لەبیربکرێت

16ی ئازاری 1988 ڕۆژێک بوو کە بۆ هەتاهەتایە لەیادەوەری گەلی کورد هەڵکۆڵرا، ڕژێمی عێراق بەسەرکردایەتی سەدام حوسێن لەهێرشێکی دڕندانەو نامرۆڤانەدا فەرمانی کیمیابارانکردنی شاری هەڵەبجەیدا، هەزاران کوردی بێتاوان لەپیاوو ژن‌و منداڵ بونە قوربانیی یەکێک لەترسناکترین کۆمەڵکوژییەکانی سەردەمی مۆدێرن، گازەکە بەناو شەقامەکاندا بڵاوبوەوەو ماڵەکانی پڕکرد، کە خێزانەکان لەدوایین هەناسەکانیاندا یەکتریان لەباوەش گرت.

جینۆسایدێک کە جیهان بێدەنگکرد

کۆمه‌ڵکوژییه‌که‌ی هه‌ڵه‌بجه به‌شێکبوو له‌هه‌ڵمه‌تی ئه‌نفال که ڕژێمی سه‌دام حوسێن به‌شێوه‌یه‌کی سیستماتیک هه‌وڵی له‌ناوبردنی گه‌لی کورددا هەرچەندە زیاتر لە 5000 کەس گیانیان لەدەستداو زیاتر لە 10000 کەسیش برینداربوون، بەڵام کارەساتەکە بەبێدەنگی جیهانی دەرەوە ڕووبەڕوو بووەوە. هێزە نێودەوڵەتییەکان کە به‌پێچەوانەوە باس لەمافەکانی مرۆڤ‌و  دادپەروەریی دەکەن، چاویان بڕاند، دەیان ساڵی خایاند تا هەڵەبجە وەک جینۆساید ناسێنراو ئەمڕۆش تاوانباران دادپەروەری تەواویان بەدەستنەگەیشتووە.

ئەمڕۆ 37 ساڵ بەسەر یەکێک لەترسناکترین ڕووداوەکانی مێژووی هاوچەرخماندا تێدەپەڕێت کە هێرشی گازی سەر هەڵەبجە بوو کە تیایدا زیاتر لە 5000 کوردی بێتاوان لەلایەن ڕژێمی دڕندەی سەدام حوسێن کوژران. لە 16ی ئازاری 1988 هەڵەبجە بوو بەسیمبولی ستەم‌و ستەمی دەوڵەت. ئەوەی لەهەڵەبجە ڕوویدا تەنها هێرش نەبوو. کوشتنێکی سیستماتیک بوو. پیاوان‌و ژنان‌و منداڵان، گیانی بێتاوان کە تەنها دەیانویست بەئاشتی بژین، لەلایەن ڕژێمێکەوە کوژران کە ڕەگەزەکەیان بەهەڕەشە دەزانی. ئەوان بەئازار مردن، هەوڵی هەناسەدانیان دەدا، لەکاتێکدا سییەکانیان بەهۆی ماددەی کیمیایی ژەهراوی سووتابوون. ئەمە یەکێکبوو لەدڕندەترین‌و قێزەونترین کرداری خراپەی مرۆڤ کە جیهان بەخۆیەوە بینیبێت.

نابێت قوربانیان لەبیربکەین

ئه‌وانه‌ی له‌هه‌ڵه‌بجه گیانیان له‌ده‌ستدا سه‌ربازی شه‌ڕ نه‌بوون ئەوان دایکبوون کە هەوڵیان دەدا منداڵەکانیان بپارێزن، باوکان هەوڵدەدەن خێزانەکانیان ڕزگاربکەن، منداڵان کە هەرگیز دەرفەتی گەورەبوونیان نەبوو. ئەوان لەجەنگدا نەمردوون، بەڵکو بەشێوەیەکی دڕندانە لەلایەن رژێمێکەوە کوژران کە بوونیان بەهەڕەشە دەزانی.

یادکردنەوەی هەڵەبجە تەنها ئەرکی سەرشانی گەلی کورد نییە، بەڵکو ئەرکی سەرشانی هەموو مرۆڤایەتییە ئێمە دەبێت ڕێز لەگیانی بێتاوان بگرین‌و هەرگیز ڕێگە نەدەین مێژوو دووبارە ببێتەوە.

نابێت قوربانیدانیان بەفیڕۆ بچێت

ئەمڕۆ، هەڵەبجە وەک سیمبولی بەرخۆدان‌و هێزو مانەوە وەستاوە، سەرەڕای ئازارو زەرەرمەندی گەلی کورد ڕاپەڕیوەو خەباتیان کردووەو سەلماندیان کە هەرگیز بێدەنگ نابن ئێمە ڕێز لەوکەسانە دەگرین کە بەهۆی شەڕکردن لەپێناو دادپەروەری، داوا لەجیهان دەکەن دان بەوەدا بنێت کە ڕوویداوە، هەروەها بەدرێژەدان بەخەونیان بۆ ئازادی‌و ئاشتی.

هه‌ڵه‌بجه نابێت هه‌رگیز له‌بیربچێت، ئێمە دەبێت ڕێز لەوکەسانە بگرین کە کەوتوون، ئازارەکانیان لەبیربکەینەوە، بەڵێندەدەین کە هەرگیز ڕێگە نەدەین خراپە سەربکەوێتەوە.

Ji bo Halabjayê, em nabin birin!
(بۆ هەڵەبجە، هەرگیز لەبیرمان ناچێت!)