سەردەمى سەدرە، ئەگەر بیەوێت

هەرچەندە تاوەکو ئێستا هەڵوێستى موقتەدا سەدر سەرۆکى (رەوتى نیشتمانى شیعى) بەو جۆرەیە، کە بایکۆتى هەڵبژاردنى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق دەکات، کە بڕیارە لە مانگى پێش کۆتایى ئەم ساڵ ئەنجام بدرێت. بەڵام گۆڕینى لەناکاوى بڕیار و هەڵوێستى سەدر، جێى سەرسوڕمان نییە. بۆیە هێشتا وەک ئەگەرێکى کراوە، بەدوور نازاندرێت لە چرکەساتێکدا بڕیارى بەشدارى لە هەڵبژاردنەکان بدات.
 
دەگوترێت ئەو نیگەرانى دۆخى دواى هەڵبژاردنى کۆتایى ساڵى 2021ـە، کە وەک براوەى یەکەم بە رێژەیەکى زۆر لەپێش رکابەرەکانییەوە بوو، بە تەنها لە هەموو کوتلە شیعەکان کورسى زیاترى بەدەستهێنا. هەروەها توانیبووى هاوپەیمانێتییەکى سیاسى لەگەڵ کوتلەى زۆرینەى کورد و سونەکان پێکبهێنێت، بەڵام لەژێر گوشارێکى زۆردا رێگە نەدرا حکومەت بگرێتە دەست.
 
هێشتاش نازاندرێت وەک نەیانهێشت دەسەڵات بگرێتە دەست، ئایا رێگەشیان نەدا ببێتە بەشێک لە حوکمڕانى، یاخود ئەوە راست بوو کە دەیگوت ئامادەى هاوبەشیکردنى گەندەڵکاران نابێت و گۆڕەپانەکەى بۆ ئەوانە بەجێهێشت کە پێى وابوو عێراق دادەدۆشن. نەک هەر حکومەتى بەخشییە دۆڕاوەکانى هەڵبژاردن، تەنانەت کورسییەکانى پەرلەمانیشى بۆ جێهێشتن. لەکاتێکدا دەیتوانى وەک کوتلەیەکى پەرلەمانى بەهێز بمێنێتەوەو لە پەرلەمانەوە کار بۆ ئەوە بکات نەیهێڵێت وەک خۆى دەیگوت (عێراق دابدۆشرێت).
 
من نازانم هەڕەشە و گوشارەکان لەچى ئاستێکدا بوون، بەڵام باوەڕم وایە کشانەوە و دوورکەوتنەوەشى تاوەکو ماوەیەک لە سیاسەت، هۆکارەکەى ئەوە نەبوو کە لە راگەیێندراو و پەیامى رەوتەکەیدا بڵاوکرایەوە، روون بوو لەژێر گوشاردا ئەوەیکرد، چونکە پێش ئەوەى گوشار بخرێتە سەر سەدر، هەڕەشە و گوشارى زۆر خرایە سەر هەولێر و سونەکان بۆ کشانەوە لە هاوپەیمانێتى سێقۆڵى کە لەگەڵ سەدر پێکیکان هێنابوو، هەولێر و ئەنبار دەستبەردارى سەدر نەبوون، بەڵام کە گوشار خرایە سەر سەدر، سەدر ئەوانى بەتەنها بەجێهێشت. 
بۆ هێزێکى سیاسى کە لە دەستپێکى قۆناخى تازەى عێراقى دواى کەوتنى سەدامەوە، بەشدارى کاراى کردبێت لە پرۆسەى سیاسى و تەنانەت هێزى چەکدارى تایبەت بەخۆشى هەبووبێت (پێشتر سوپاى مەهدى و ئێستاش سەرایا سەلام)، لە هەڵبژاردنەکانى پەرلەمان و ئەنجوومەنى پارێزگاکان بەشدار بووبێت، لە کابینەکانى حکومەت بە وەزیر و تەنانەت تا پۆستى جێگرى سەرۆکوەزیرانیشى وەرگرتبێت، لۆژیک نییە لە شەو و رۆژێکدا هەڵوێستى بەو جۆرە بگۆڕێت، هاوبەشیکردن لەگەڵ ئەو هێزە و رەوتە سیاسییانەى تا ئەوکات هاوبەشى بوون، بەتاوان بزانێت و لەپێناو ناچار نەبوون بۆ هاوبەشیکردنى ئەو هێزانە، دوور بکەوێتەوەو پشت بکاتە سیاسەتیش. بە عەقڵى هیچ کەسێکى خاوەن هۆش و بەئاگاوە ناچێت بەبێ هیچ هەڕەشە و گوشارێک سەدر گۆڕەپانەکەى بۆ نەیارە سەرسەختەکانى جێهێشتبێت. 
سەرچاوەى گوشار و هەڕەشەکانى سەر سەدر روون بوو، ئەو لایەنە دەرەکییە بوو کە پشتیوانى لایەنەکانى دیکەى شیعەى دەکرد، واتا ئێران بوو. بۆ ئەوکات یاخى بوون لە بڕیارى ئێران، یاخود نەچوونە ژێر هەژمونى ئێرانەوە، باجى قورسى لەسەر بوو. بەتایبەت لەناو هێزە شیعییەکان. موقتەدا سەدریش لە رووى تێڕوانینى مەزهەبى و سیاسیشەوە لاى ئێران پەسەندکراو نەبوو. ململانێیەکى قوڵ و شاراوە هەیە لە نێوان مەرجەعیەتى قوم و نەجەف، هەروەها لە رووى سیاسیشەوە لاى ئێرانییەکان بەو چاوە تەماشاى سەدر دەکرێت، کە شیعەیەکى عیراقى و عەرەبییە، قوڵایى فکر و وەلائى بۆ وڵاتانى عەرەبى زیاترە وەک لە ئێران.
 
بێگومان بۆ هەلومەرج و سەردەمێک کە عێراق لەسەر سینییەکى زێڕ پێشکەش بە ئێران کرابێت و بەهۆى کۆنترۆڵى عێراقەوە وەک ئاراستەى رووبار هەژموونى بەرەو ناو قوڵایى وڵاتانى عەرەبى رێبکات، چۆن رێگە دەدات کۆسپێک لە بەغدا لەبەردەمى قوتبێتەوەو ریسەکەى لێبکاتەوە بە خوریى. ئەگەر تا ئەو ئاستە بەرکەنارخستنى سەدریش چاوەڕوانکراو نەبووبێت، بەڵام چاوەڕوانکراو بوو ئێران رێگە نادات دەسەڵاتى عێراق لەدەستى شیعە وەلائییەکانى ئێران دەربهێندرێت.
 
بەڵام ئێستا بارودۆخەکە گۆڕاوە، شەڕى غەززە و ئیسرائیل هاوکێشەى ناوچەکەى بە زیانى ئێران هەڵگێڕاوەتەوە. هێزە وابەستەکانى ئێران لە فەلەستین و یەمەن و لوبنان و سووریا و تەنانەت لە عیراقیش، یەک لەدواى یەک دەکەون. هاتنە ناوەوەى راستەوخۆى ئیسرائیل بۆ ناو کێشەکانى ناوچەکە، هەروەها گوشارەکانى ئەمریکا لەسەر خودى ئێران، هەلومەرجێکیان رەخساندووە، کە ئێران رۆڵى نەک لاواز بووە، خەریکە رۆڵى لەسەر هاوکێشەى هەرێمایەتى نامێنێت.
 
ئەگەر ناکۆکى و ململانێى ئەمریکا و ئیسرائیل لەگەڵ ئێران نەشگاتە شەڕى راستەوخۆ و رووبەڕوو، بەدڵنیاییەوە لەو ئاستە بەردەوام دەبێت کە ئێران دەبێت لە ناو سنوورى وڵاتەکەى خۆى قەتیس بکرێت. ئەمەش دەرفەتى ئەوە دەڕەخسێنێت جیهانى عەرەبى بۆ وەرگرتنەوە و گەڕانەوەى مەرجەعیەتى شیعى کە بەدرێژایى سەتان ساڵ لە نەجەف بووە، لە قومەوە بگێڕنەوە بۆ نەجەف. ئامرازى هەرە پێویست و گرنگى شەڕى وەرگرتنەوەى مەرجەعیەت، دەسەڵاتى بەغدایە. کورسى مەرجەعیەتى نەجەف، بەستراوە بە کورسى دەسەڵاتى بەغداوە. واتا تا کورسى دەسەڵاتى بەغدا لەدەستى شیعەى وەلائیى ئێران دەرنەهێندرێت، مەحاڵە بتواندرێت شەڕى وەرگرتنەوەى مەرجەعیەت بکرێت. 
موقتەدا سەدر لە رووى ئاینى و سیاسییەوە کەرەستەى ئەم شەڕەیە. لە تێڕوانینە مەزهەبى و ئاینییەکەوە رێباز و رەوتى سەدر تاکە هێزى ئاینییە رەوایەتى وەرگرتنەوەى مەرجەعیەتى هەبێت. لە رووى سیاسیشەوە تاکە هێزى سیاسیە خاوەن نفوز و پێگەیەکى سیاسى هێندە بەهێز بێت، بتوانێت بە هەڵبژاردن لە شیعە وەلائییەکانى بەرێتەوە. سەربارى ئەوەى هێشتا هەولێر و ئەنبار ئازارى برینى خەنجەرەکەى سەدریان بیر نەچووەتەوە، بەڵام دەرفەتى ئەوە کۆتایى نەهاتووە جارێکى دیکە لەگەڵ سەدر ببنەوە هاوپەیمان.
 
بۆیە ئەگەر سەدر بە کشانەوە و ماوەیەک خۆ دوورخستنەوەشى لە سیاسەت بۆ ئەوەبووبێت چاوەڕێى هەل و دەرفەت بکات تا بەهێزەوە بێتەوە گۆڕەپانەکە، کورد واتەنى ئەمڕۆ رۆژى سەدرە، چونکە هێزە رکابەرەکانى سەدر لە رووى پێگەى سیاسى و جەماوەرییەوە، ئەمڕۆ لە چوار ساڵى رابردوو زۆر پەرتەوازەتر و لاوازترن. ئەو پشتیوانییە دەرەکیەش کە وەک کۆڵەکەیەکى بەهێز پشتیان پێوەدابوو، وەک جاران پتەو نییە. ئێران ئێستا هێزى هەڕەشە و گوشارى بەو ئەندازەیە نەماوە بتوانێت هێزێکى کاریگەرى وەک سەدر، بنێرێتە ماڵەوە.
 
بەشێوەیەکى گشتی شکستى پڕۆژەى حوکمڕانى شیعى وەلائى گەیشتووەتە ئاستێک کەوتنى تەنیا پاڵپێوەنانێکى پێویستە.
 
هەڵبژاردنى کات گرنگە، ئەم چەند رۆژ و مانگەى داهاتوو بۆ سەدر و شیعەى عێراق، چارەنوسسازن. ئێستا ئەو کاتەیە ئەگەر سەدر بیەوێ دەتوانێت بە تیرێک دوو نیشان بپێکێت. بەڵام چاوەڕوانیکردن بۆ دەرفەتى باشتر و کاتى گونجاوتر، دوور نییە ئەم دەرفەتانەى لەدەست دەربهێندرێت. وەک دەگوترێت لە سیاسەتدا هیچ شتێک مەحاڵ نییە. نەقۆستنەوەى ئەم دەرفەتە، رەنگە ببێتەوە دەرفەت بۆ رکابەرەکانى سەدر.