کابینەی نوێ؛ چارەسەر یان کێشە؟

پرۆسەی پێکهێنانی کابینەی دەیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لە نێوان ئەرک و بەرپرسیاریەتی یەکێتیی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان دا، لە دوای هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمان وەک یەکێک لە بژاردەکانی بەردەم پرۆسەی سیاسی هەرێم جێگای ؛ پرسیار و گومان و هیوایە. 

بە ڕەچاوکردنی ئەزمونی پێشوو و بنەماکانی حکومەتی هاوپەیمانیەتی دروست  دەبێت ڕێککەوتن لەسەر بەرنامەی حکومەت، یاساکان، و بڕیارە ستراتیژییەکان و شەراکەت و بڕیارە سیاسی و ئابورییەکان  بکرێت بۆ ئەوەی هاوپەیمانییەکە بەردەوام بمێنێت، دەبێبێت چوارچێوەی پرۆسەی ڕێکەوتنەکە شەفاف بێت و هێزو ڕەوایەتێکی یاسایی پێبدرێت و ئەرک بەرپرسیاریەتیەکان دیاربن.

پرۆسەی پێکهێنانی حکومەت لە نێوان یەکێتی و پارتی پێویستی بە ڕێکەوتنە بۆ بنیاتنانی متمانە بۆ چوار ساڵ حوکمڕانی، بۆ نەخشەڕێگا بۆ بەرنامەی کابینە بۆ دیاریکردنی ئەرکەکانی لە پرسی ئاسایش و بازرگانی و دارایی و پێشمەرگە و خزمەتگوزاری و پرسی پرسە هەڵواسراوەکان و مافە دەستوریەکان ، ئەمەش بەبێ  سەروەری یاسا، بەرقرا کردنی ئاشتیەکی ڕاستگۆیانە و بەرەوپێشچوونی هەرێم بەشێوەیەکی دروست و ئاسایی نایتە دی، لەسەرووی هەموشیانەوە کۆتایی هێنان بەگەندەڵی و حزبایەتی ناتەندروست  لە دەوڵەتداریدا، گێرانەوەی متمانەی میللەت و هاولاتیان و گێڕانەوەی قەرزی فەرمانبەران، دەستەبەرکردن و دانانی میکانیزمەکانی خۆچاکردن و خۆ نوێکردنەوەو بۆ ئەوەی پرسی مافە دەستوریەکان بخرێتە کارنامەی کابینەی داهاتوی حکومەتی فیدراڵی. ئەمەش پەیوەستە بە یەکبوون و یکگرتووی تەوای هێزەکان و میللەتەوە ، بۆیە نابێت یەکێتیی و پارتی ئەنجامی زۆرینەی هەڵبژاردن بۆ مەرامی حزبی رووت بەکار بهێنن ، نابێت یەکێتیی و پارتی سەربخەنە سەر سەرینی برا بەشی بۆ چورا ساڵ، بەپێچەوانەوە دەبێت ئەم کابینەیە کابینەی ماف و داد ویەکسانی و ئاشتی و خزمەتگوزاری وهەلی کار و هیوا بێت.

گرنگی ئاشتی و بەدیهێنانی سەرکەوتنی ئابووری و کارکردن بە سەروەری یاسا وبنەماکانی دیموکراسی خاڵی بنەرەتی ئەو ڕێکەوتنە بن  بۆ ئایندەی هەرێمی کوردستان. بە گرتنە بەری سیاسەتێکی ئابووری و دارایی و کارگێری  شەفاف ودروست، بۆ ئەوەی ببێتە هۆکاری سەرەکی بۆ سەقامگیری بەرەوپێشچوونی هەرێم؛ ئەم خۆزگەیە بەدی ناهێت بەبێ بوونی  یەکهەڵوێستی و پلانی پێش وەختە و ئاشتیەکی ڕاستگۆیانە؛ کە متمانە بۆ بازاڕ و بازرگانان وبنکەی جەماوەری حزبەکان و چاڵاکوانان و رێکخراوەکان و هاونیشتیمانیان بەگشتی بگێڕێتەوە. سەرچاوە سەرەکییەکانی داهاتی هەرێمی کوردستان وەک هەرێمێکی  فیدراڵ لە بوجەی گشتی دەوڵەت و سەرچاوەکانی داهات لە نەوت، گاز، و بازاڕی کار پەیوەستە بە میکانیزمێکی یەکگرتوو و دیموکراتی وشەفاف و سەروەری یاسا هەیە ، لەپێش هەموو شتێک رێکەوتن لەسەر گێڕانەوەی شکۆ بۆ دامەزراوەکان  و گێڕانەوەی متمانەی هاوڵاتیان بۆ چارەسەر کردنی پرسە داراییەکان و هەمەجۆر کردنی سەرچاوەکانی داهات و بەشداریپێکردنی کارای کەرتی تایبەت بە رێکارێکی تەندروست و هەلی یەکسان بۆ وەبەر هێنان .

بەرزبوونەوەی مەترسیی داعش و ئاڵۆزی گۆڕانکاریە چاوەڕوان کراوەکان لە ناوچەکە،  ڕەچاوکردنی مەترسی گەرانەوەی داعش و ئاڵۆزیەکانی عێراق و هێزە لە یاسا دەرچوکان کاریگەریان لە سەرهەرێمی کوردستان هێندە کەم نییە نادیدەیان بگرین، بۆیە حکومەتێکی بەهێز بەگەراندنەوەی متمانە دەخوازێ  هێزی پێشمەرگە و تەوای هێزە چەکدارەکان یەک بخرێن لەهەمان کاتدا لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ رێکەوتن لیکتێگەشتن بکرێت بۆ پرسی مافەکانی پێشمەرگە، هەروەها بەشدرای کردنی کردارەکی لە مەلەفی بەرگری  ئاسایش و هەوڵگەری ولەسەر ئاستی  حکومەتی فیدراڵ. 

دیموکراسی، سەروەری یاسا، و عەدالەت و شەفافیەت وجیهانی ژیری دەستکرد :  ئاستی دیموکراسی و سەروەری یاسا و دادپەروەری وشەفافیەت لە هەرێمی کوردستان بەم جۆرەیە کە چالاکییە حیزبییەکان باڵا دەستن و بەهەڵە مامەڵە لەگەل بنەماکانی دیموکراسی دەکرێت،  زۆرجارئەمەش  سەرەنجی خەڵک بەرەو ناڕەزایی و هوتاف و بانگەوازی شوکهێنەر راکێشاوە. بۆ بەرقەراکردنی  عەدالەت و دروستکردنی سیستەمێکی کارا دەبێت پێداچونەوە بۆ مەلەفی سەروەری یاسا و دەسەڵاتی دادوەری و دەوری دامەزراوەی حکومەت بەگشتی  و پەرلەمان بکرێتەوە.

کابینەی دەیەم و پرسی ڕێکەوتن و لێکتێگەشتن لەگەڵ حکومەتی فیدڕاڵی؛
 
دەبێت حکومەتی هەرێم لە کابینەی دەیەم بەردەوام بێت لە فشار خستنە سەرحکومەتی فیدراڵ بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140ی دەستور هەروەها ڕێککەوتن لەسەر دابەشکردنی قازانجی نەوت و گاز ئەمەش بەبێ یاسایەکی هاوسەنگ و دادپەروەر نابێت.

پرسی بودجەی هەرێم لە بودجەی حکومەتی فیدراڵ پرسێکی تری گرنگی بەرنامەی ئەم کابینەیە بێت، بۆیە سەرتا رێکەوتنی ناوخۆی بۆ ئامادەکردنی یاسای بودجە و ئینجا ڕێککەوتن لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ. لەسەر دابەشکردنی بودجەی هەرێم و مافە دەستوورییەکانی تر وەک پارچەیەک لە حکومەتی فیدراڵی، بەدەر لەمانەش یاسای ئەنجومونی فیدراڵی ویاسای نەوت وگاز و یاسای مافی هەرێمەکان لەتەوای حکومەتی فیدراڵ پرسێکی ترە کە بەهەند وەربگیرێت لەگەڵ پێداجونەوە و هەموارکردنەوەی ئەو یاسایانەی بە هەژموونی زۆرینە دەرچوێنراون و خویندنەوەی جیایان بۆ دەکرێت.

هەموو ئەو پرسانەی سەرنجمان خستە سەریان پێویستی بە یەکگرتن و پێکهێنانی شاندێکی یاسایی و کارگێری و داریی هونەری  وسیاسی بەهێز هەیە بۆ ئەوەی حکومەتی هەرێم ئەرکە دەستوریەکانی سەر هەرێم جێبەجێ بکات بەهانە لەدەست حکومەتی فیدڕاڵ دەربهێنێت، لەبەرمبەردا پێداگری لەسەر مافە دەستوریەکان بکات و لیژنە بەرنامەی کاری ئامادبێت. ئەمەش پێویستی بە هەڵدانەوەی لاپەرەیەکی نوێ و لەخوبوردوویی ئاشت کردنەوەی شەقام و تەوای رێکخراوکانی مەدەنی و سەندیکاکان و ڕاگەیاندن کار و میدیاکان هەیە، دەرنجام بۆ ڕێگە خۆشکردن لەسەر کرانەوە بەڕووی  رێکەوتن بۆ دارشتنی بەرنامەیەکی نیشتیمانی نێوخۆیی گشتگیر بۆ خۆپاراستن لە هەواڵ وزانیاری فەیک و ساختەو شەپۆلی پۆپۆلیزم ، بەیەکەوە کارکردن وهەماهەنگی دروست و کارکردن بۆ ئامادەکردنی  یاسایەکی سەردەمیانە بۆ پرسی ڕاگەیاندن و دەست گەیشتن بەزانیاری و ئازادی رۆژنامەگەری و ئازادی رادەربڕین فەراهەم بکرێت، بە پجەوانەوە کاریگەری نەرێنی زیاتر لەسەر پرۆسەی حوکمڕانی و کایەکۆمەڵاتیەکانش دروست دەکات ، بۆیە پەیوەندی ڕوونی میدیایی و فەرمی بەرووی هاوڵاتیان و پارێزگاری لە تەندروستی زانیاری ڕاستگۆیانە پێویستە و ئەرکی هەنوکە و لە پێشینەیە.  

کۆتایی: کابینەیەکی چارەسەرکار بۆ هەرێم

چاوەڕێ دەکرێت کابینەی نوێ هەڵوێستی کارا بگرێت بەرەو حکومەت و دەوڵەتداریەکی تەندروست، نەك حکومەتی چالاکی حیزبی و ناڕۆشن، پێویستە یەکێتیی و پارتی دیدگای حوکمرانی و دەوڵەت داری بۆ کادرانیان ئامانج دار تر بکەن بەشێوەیەک لە قازانجی پرسی نەتەوییمان بشکێتەوە. دەبێت چاوەڕێ بین و بەگومان و هیواوەوە بین بزانین بەرنامەی کابینەی دەیەم بەرنامەی کارو کردار دەبێت بۆ گرفت و داخوازییەکانی هاوڵاتیان، دەبێت بەرنامەی کابینەی دەیەم هەڵقولاوی ڕاستکردنەوەی پرۆسەی دەوڵەتداری و ئابوریەکی گەشە سەندوو بێت، هەرێمی کوردستان پێویستی بە رێنمایی نوێی حکومەتداری و متمانەی هاوڵاتییەکان هەیە. ئەگەر کابینەی دەیەم بڕیار بدات کار بە بنەماکانی دیموکراسی و سەروەری یاسا وماف بکات، گەر کابینەیەکی یەکگرتوو شەفاف بێت بەدڵنیاییەوە بەرەو هەنگاوی ڕاست و خۆچاکردن هیوا بەخش دەبێت. بەپێجەوانەوە هیواکان دەبن بەگومان و بێ هیوایی و  کێشەو ناکۆکی زیاتر،  بۆ حکومەتێکی سەقام گیر پشتیوانی میللی و نەتەوەیی  پێویستە بۆ ئەوەی لەناو خۆی هەرێم و عێراق و لە مەحفەلی ونێودەوڵەتی پەسەند و قبولکراو بێت.